De commanditaire vennootschap (CV) goed voor bedrijfsopvolging

Uit een grijs verleden dankt de CV vooral haar bekendheid als scheepvaart en film CV. Er werden vooral fiscale voordelen verkocht. Er werd niet echt gekeken of deze belegging wel paste bij het doelrisicoprofiel van de belegger. Door gewijzigde regelgeving hebben dergelijke CV’s inmiddels veel van hun fiscale aantrekkelijkheid verloren. Minder bekend is de CV om de bedrijfsopvolging te structureren.

Bij een meer traditionele overdracht worden de activa en passiva overgedragen. Doorgaans zal de koopsom worden gefinancierd of (deels) schuldig gebleven aan de verkoper. De met de overdracht vrijgekomen (liquide) middelen gaan behoren tot de rendementsgrondslag van box 3. Bij overlijden van de ex-ondernemer zullen deze middelen niet kwalificeren voor de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR regeling) hetgeen kan leiden tot de verschuldigdheid van erfbelasting. Bij een overdracht binnen de familie zal het familiekapitaal dientengevolge niet in stand blijven. Dit wordt als onwenselijk beschouwd.
De CV biedt een uitstekende mogelijkheid om de overdracht te structureren en deze substantiële ‘tax leak’ te voorkomen. Mits wordt voldaan aan een aantal voorwaarden dan zullen ook bij overlijden de overdracht van de vrijgekomen middelen kwalificeren voor de BOR. Deze bijdrage gaat over de CV als tussenfase in de uiteindelijke overdracht van de onderneming van ouder op kind.

Aandachtspunten in de inkomstenbelasting
Het aangaan van een CV tussen ouder en kind kan voor de Wet op de inkomstenbelasting (Wet IB) geruisloos plaatsvinden. De commandite (overdrager) en beherende vennoot (beoogde opvolger) gaan een samenwerkingsverband aan (een CV). De feitelijke ondernemer is in deze opzet de beherende vennoot en de kapitaalverschaffer de commandite. Omdat de commandite in deze hoedanigheid winst uit onderneming blijft genieten, vindt er geen sfeerovergang plaats die leidt tot een afrekenmoment. Echter, de commandite heeft na het aangaan van een CV niet langer de hoedanigheid van ondernemer. Bepaalde faciliteiten die alleen toegankelijk zijn voor ondernemers, zijn hierdoor dan niet langer van toepassing, zoals de zelfstandigenaftrek, de MKB-winstvrijstelling, dotatie aan de OR, etc.
Als bij het aangaan van een CV de gerechtigdheid tot de stille reserves wijzigt, dan zal door de overdrager afgerekend moeten worden. Er is dan sprake van een (gedeeltelijke) staking. Als i.c. vader en zoon gedurende 36 maanden reeds een samenwerkingsverband hadden, of de zoon reeds 36 maanden in dienst was bij vader, dan kan verzocht worden tot een geruisloze overdracht en zal belastingheffing niet aan de orde zijn. Om stakingswinst te voorkomen is het ook mogelijk dat vader een voorbehoud maakt voor de stille reserves en/of een bepaald activum – vaak het bedrijfspand – niet inbrengt in de CV.

Aandachtspunten in de erfbelasting
De BOR vrijstelling is in essentie bedoeld om een reële bedrijfsoverdracht te faciliteren. Alleen indien er sprake is van een materiële onderneming, zal er een beroep gedaan kunnen worden op de vrijstelling. Beleggingsvermogen kwalificeert niet. Veel rechtspraak gaat momenteel over de vraag of de exploitatie van vastgoed kwalificeert voor de BOR. Op de eis dat er sprake moet zijn van een materiële onderneming zou het aandeel van de commandite gezien kunnen worden als een uitzondering. Ook deze kwalificeert voor de BOR, mits wordt voldaan aan een paar belangrijke voorwaarden. De belangrijkste zijn:
- De CV moet (rechtstreeks) zijn voortgekomen uit een eerder door de erflater gedreven IB onderneming
- Het aandeel van de commandite moet ten tijde van het overlijden worden verkregen door de beherende vennoot
- De commandite moet bij overlijden minimaal 1 jaar commandite zijn geweest
- De verkrijgende beherende vennoot moet het aandeel van de commandite minimaal 5 jaar voortzetten
Een eventueel buitenvennootschappelijk bedrijfspand behoort tot de subjectieve onderneming van de overdrager en zal eveneens kwalificeren voor de BOR.

Overige aandachtspunten
Zeker binnen de familiesfeer kan er sprake zijn van tegenstrijdige belangen. De netto erfrechtelijke verkrijgingen van de kinderen kan – omdat slechts door de beherende vennoot een beroep gedaan kan worden op de BOR – aanzienlijk verschillen. Dat wordt vaak als onwenselijk ervaren. Maar er zijn meer aandachtspunten. Hoe verhouden de verschillende erfrechtelijke ‘petten’ van erfgenaam, legataris en legitimaris zich tot elkaar? Ook zal de redactie van het testament beoordeeld moeten worden. Immers, het aandeel van de commandite moet ‘landen’ bij de beherende vennoot. Veel testamenten zullen derhalve aangepast te worden. Tevens is niet onbelangrijk het beheers verbod van de commandite. Overtreding hiervan leidt tot hoofdelijke aansprakelijkheid voor alle verbintenissen van de onderneming, met terugwerkende kracht!

BOR is interessant, maar kies niet alleen om fiscale redenen
De CV is in het licht van de BOR een interessante mogelijkheid om de overdracht van de onderneming te structureren. Echter, als in de overwegingen vooral fiscale motieven leidend zijn, dan kunnen de ondernemer en diens beoogde opvolger nog wel eens teleurgesteld worden. Er moet door beiden rekening gehouden worden met een aantal voorwaarden in de inkomstenbelasting en erfbelasting die op lange termijn als ‘knellend’ kunnen worden ervaren. De overdracht binnen de familie vereist daarnaast maatwerk en begeleiding op tal van rechtsgebieden waaronder het erfrecht. Ook zal de commandite zich moeten schikken in diens nieuwe rol met een beperkte (formele) zeggenschap. Dat kan na een lange periode als ‘enig kapitein op het schip’ nog wel eens leiden tot aanpassingsproblemen. Het is daarom van belang dat ook alternatieve manieren van bedrijfsoverdracht overwogen worden en uiteindelijk wordt gekozen voor de manier die het beste past bij de wensen en mogelijkheden van de cliënt.
bron: Dukers & Baelemans, John Bult